Ödül ve ceza çocuk eğitiminde önemli rol oynar. Ödüllendirilen davranışlar pekişir, cezalandırılan davranışlar ise zamanla söner. Dikkat eksiliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda da bu durum çok farklı değildir. Bununla birlikte bazı noktalara dikkat etmek gerekir.
Çocuklarınızı çikolata vs gibi yiyecekler ya da oyuncakla değil ona bazı ayrıcalıklar tanıyarak ödüllendirmeyi tercih etmelisiniz.
Ceza diyince birçok anne babanın aklına dayak geliyor oysa hiç de öyle değil. Ödülün cezadan daha önemli bir pekiştireç olduğunu lütfen aklınızdan çıkarmayın. Ödüllendirilmemek bile çocuk bir ceza olabilir. Anne babanın üzülmesi, yüzünün asılması da çocuk için bir cezadır. Her zaman yapmasına izin verilen bir aktiviteye izin verilmemesi de bir cezadır.
Uzak bir tarihteki ödüldense hemen elde edebileceği bir ödül daha etkilidir. Eğer çocuğa bir ceza verilecekse bu olumsuz davranışın hemen ardından yapılmalıdır ki cezanın davranışla bağlantılı olduğu açık olsun. Olumsuz bir davranışın sonucunun ne olacağını önceden mutlaka bilmelidir. Kendinizi onun yerine koyun, suç olduğunu bilmediğiniz bir davranışınızdan dolayı cezalandırılmak ne kadar hoşunuza gider?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar çok çabuk sıkılırlar, bu yüzden ödüller sık sık değiştirilmelidir. Çocuğun belirli bir ödülü hala çekici bulması durumu farklı tabii ki.
Ödüllendirilen olumlu davranışlar için puan ya da yıldızlarla süslenmiş bir tabloyu çocuğunuzun görebileceği bir yerde tutmak ona ödülleri hatırlatacaktır.
Çocuğun olumsuz davranışlarına neden olan ya da teşvik eden bir ortam varsa o ortamdan uzaklaşmasını sağlayın.
Olumsuz bir davranışta bulunduğunda, çocuğunuza böyle bir durumda doğru davranışın ne olması gerektiğini sorun ve olumlu davranışı size göstermesini isteyin.
Bir ödül ya da ceza belirlediyseniz, sözünüzü tutun. Yoksa hiçbir anlamı kalmaz. Bu nedenle kesinlikle tutamayacağınız bir söz vermeyin.
Uzman Psikolog Yrd.Doç.Dr. Hatice Topçu Ersoy