DEHB tedavinde ilaçlar gereğinden fazla kullanılıyor mu?

Son yıllarda hem dünyada hem de ülkemizde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısının giderek artan bir oranda konulması ve metilfenidat içeren ilaçlarla tedavi edilmesi bir tartışmayı da gündeme getirmiştir. Acaba DEHB tanısı olması gerekenden fazla mı konuluyor veya ilaçlar gereksiz yere mi kullanılıyor?

Bu konuyu ele alan bir araştırmada ABD'nin Virginia eyalatindeki iki şehirde Dikkat Eksikliği Hipraktivite Bozukluğu (DEHB) için ilaç tedavisi gören çocukların özellikleri karşılaştırılmıştır. Bu araştırma sonunda bir şehirde yaşına göre olması gerekenden daha alt sınıftaki öğrenciler, diğer şehirde de olması gereken sınıftan daha üst sınıftaki öğrencilerin daha fazla tedavi gördüğü saptanmıştır. Yaşından küçük sınıfta olanların DEHB’ye bağlı olarak başarısız oldukları ve bu nedenle tedavi görüyor olmaları anlaşılabilir bir durum. Ancak yaşına göre daha üst sınıfta olanların DEHB olmaları beklenmez. Bu durumda yazarlar acaba bu şehirdeki ruh sağlığı uzmanları küçük yaştaki çocukların gelişimsel dönemlerine göre doğal kabul edilebilecek dikkatsizlik, dürtüsellik ve hiperaktivitelerini yanlışlıkla DEHB ile mi açıklıyorlar. Ya da bu şehirde okula yeni başlayan öğrencilerin okula başlamaya ne ölçüde hazır olduklarına ilişkin değerlendirmelerinde bazı sorunlar mı var ki, bu öğrencilerin sınıftaki davranışları onların dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı almalarına ve tedavi olmalarına neden oluyor.

Diğer yandan genel olarak bakıldığında toplumda DEHB oranlarıyla ilaç tedavisi görenlerin oranları karşılaştırıldığında, tedavi görmesi gereken bir çok çocuğun da tedavi görmediğini anlıyoruz. Erişkinleri saymıyorum bile, çünkü tedavi olmaları gereken erişkinlerin çok çok azı tedavi oluyor. Bu durumda başlığımızdaki sorunun cevabını şöyle verebiliriz: DEHB'nin ilaçla tedavisiyle ilgili rakamlar ülkeden ülkeye farklılık gösterdiği gibi aynı ülke içinde bile bölgesel olarak farklılıklar göstermektedir. Ortalama olarak bakıldığında ilaçlar gereğinden fazla kullanılmamaktadır. Ancak bazı özel bölgelerde ve özel grup çocuklarda (örneğin hazır olmadan okula başlayan bir grup çocukta) gereksiz ilaç kullanımı söz konusu olabilir.

Ülkemizde de bu yıl itibariyle okula başlama yaşının düşürülmesi, gerek öğretmenlerin bu yaş grubunun doğal özelliklerini yeterince bilmemeleri, gerekse kalabalık sınıflarda çocukların denetiminde daha da zorlanmaları nedeniyle bir çok çocuğun dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu için değerlendirilmek üzere ruh sağlığı uzmanlarına gönderileceklerini tahmin edebiliriz.

Kaynak:
Gretchen B. LeFever, Keila V Dawson, and Ardythe L. Morrow The Extent of Drug Therapy for Attention Deficit-Hyperactivity Disorder Among Children in Public Schools. American Journal of Public Health. 1999; 89(9): 1359-1364.